Als je oude radiotoestellen wil zien dan moet je vooral naar Witte’s museum voor fotografie en radio in Axel. Twee verdiepingen vol camera’s en radio’s. Nieuw: een toestel dat in de Tweede Wereldoorlog meerdere keren de landsgrens met België is over gesmokkeld.

Luister naar de Podcast-aflevering of hieronder via Spotify.

Elke radio heeft een verhaal in het museum. En elk toestel doet het, zegt eigenaar Jan Witte trots, terwijl hij een toestel aandrukt. “Die moet wel even opwarmen. Buizenradio’s hè”. De collectie in Axel beslaat de periode van het begin van de radio tot ongeveer 1960, want met transistorradio’s heeft Jan Witte niet zoveel.

-Lees verder onder de foto-

Jan Witte voor een paar van zijn oude radio’s. Foto: Etcetera.Plus.

De oudste radio in de collectie stamt uit 1925. Als je met Jan door zijn museum loopt weet hij over alle toestellen wat te vertellen. “Dit is een Philips-radio uit 1962 met een nagalm. Voor de luidspreker zit een veer, en door het trillen daarvan krijg je een nagalm. Deze hier is een Belgische radio uit 1952. Er kwam eens een man die om een stoel vroeg. Ik dacht dat hij onwel was geworden, maar hij zei: ik heb die radio’s gebouwd, en daarna nooit meer gezien. Dat was zijn kindje”.

Scheur
In de werkplaats van het museum staat een oud toestel op de werkbank. Het binnenwerk is uit de kast gehaald, zodat het nagekeken kan worden. Wat direct opvalt is een grote scheur in de houten kast “Dat is oorlogsschade. De radio was van de directeur van de cokesfabriek. Bij het bombardement van Sluiskil werd de radio geraakt door een granaat”. De timmerman van de fabriek heeft de schade ‘hersteld’ door een plankje op het toestel te schroeven. “Dat was niet mooi gedaan. We laten dat plankje er voortaan af”.

-Lees verder onder de foto-

De gesmokkelde radio van de directeur van de Cokesfabriek staat nu in onderdelen op de werkbank van het Radiomuseum. Rechtsboven is de granaatschade goed te zien. Het toestel is een Telefunkensuper D860 WK. Foto: Etcetera.Plus.

Smokkelen
Als de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvallen kunnen de omroepen in Hilversum aanvankelijk doorgaan met uitzenden, al is er wel censuur. Een jaar later heft de bezetter de omroepen op en vervangt die door De Nederlandsche Omroep. In de uitzendingen is veel nazi-propaganda te horen. In het buitenland ontstaan zenders om het bezette Nederland van nieuws te voorzien. Radio Oranje is de bekendste ‘Nederlandse zender in ballingschap’.

De Duitsers willen niet dat mensen naar de ‘vrije radio’ luisteren en verbieden het bezit van radiotoestellen per 15 maart 1943. Mensen moeten toestellen inleveren. Maar lang niet iedereen doet dat. Om tóch naar Radio Oranje te kunnen luisteren verstoppen mensen radiotoestellen.

-Lees verder onder de foto-

Voorpagina van de Provinciale Zeeuwse Courant van 14 mei 1943. Bron: Krantenbank Zeeland.

De radio uit Sluiskil wordt dan naar België gesmokkeld, op de fiets in het donker. Maar komt weer terug naar Zeeland als in België radiotoestellen ook worden verboden. En nu, in 2019, staat het toestel in stukken op een werkbank in Axel, zodat ie uiteindelijk in de tentoonstelling kan komen.

-Lees verder onder de foto-

Lekker luisteren bij het radiotoestel. Volgens Jan Witte is het toestel op de foto de radio die later de grens over werd gesmokkeld, en is geraakt door een granaat. Foto: Collectie Witte’s Museum.

Nieuwe oude spullen
Bij het Axelse museum is het vaak een zoete inval. Vrijwilligers komen een ‘bakkie’ doen en mensen uit de hele regio kijken naar de radio’s en camera’s. En ze brengen spullen. “Ik kan zoveel krijgen, maar ik weiger ook. Voor mensen is een radio van veertig jaar oud. Voor mij is dat jong!”

Net als Zeeuwen en de ether er is brengt iemand een oude AVRO Radio bode uit augustus 1940. Wat een toeval: Jan heeft de verslaggever net bijgepraat over het oorlogsverhaal van de Sluiskilse radio en nu ligt er opeens een oud programmablad uit de oorlog. De man die het omroepblad doneert heeft het bij de kringloopwinkel gevonden en denkt dat het beter op zijn plek is in Axel.

-Kijk verder onder de foto-

Bezoeken:
Witte’s Museum voor fotografie en radio
Bastionstraat 45, 4571 ES Axel.
Het museum is aan zijn winterstop begonnen, en gaat weer open in april 2020.

-Kijk verder onder de foto-

Vrijwilligers en bezoekers buigen zich over een oud radiotoestel. Foto: Etcetera.Plus.

Kijk ook eens bij:
Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid heeft fragmenten op een rij gezet over de verschillende oorlogszenders.
– Radio Oranje
– Radio de Brandaris
– Radio Herrijzend Nederland

Omroep Zeeland maakte een Trugkieke over de terugkeer van koningin Wilhelmina in Eede.

Luister ook eens naar:
De podcastserie van NPO Radio 1 Hallo Hier Hilversum heeft vier afleveringen gemaakt over de Tweede Wereldoorlog.
– Radio in oorlogstijd
– Radioverslag van bevrijding van Nederland
– Zo klonk hersenspoelradio in bezet Nederland
– Radio Herrijzend Nederland volgde bevrijding van ons land op de voet